یونس شاملی

در اینجا تعریف زیر از فرهنگ (که توسط مهرگان مالکی منتشر کرده است) را با توضیحات من از فرهنگ را میخوانید.

ما در تحمل ِغیر است که هویت می گیریم . نه غیرتی می شویم، نه غیور! نه میکشیمشان، نه می کشندمان . وطن دوستي آري، وطن پرستي نه !
دنیای ما را امروز تبِ تبار بیمار کرده است. و تب تبار یعنی قتل غیر ..

یونس شاملی:

تعریف فرهنگ در نوشته فوق فهمی ناقص و درکی یکجانبه از فرهنگ را ترویج میکند و بیشتر جنبه شعاری دارد و بر پایه ضدیت رومانتیستی با ناهنجاریهای جامعه تحریر شده است. به بیانی دیگر در فهم از فرهنگ در پاراگراف فوق تنها فهم از یک فرهنگ ایستا را ترسیم میکند وگرنه نوع دیگر فرهنگ صورت دینامیک آن است. در نوشته فوق هرچند با کلی گویی فرار از عادات و سنن فرهنگی، دوری از تاثرات فرهنگ از دین و مذهب، نفی عادتهای کهنهء پیشین، مبارزه با تفکرات ارتجاعی از نوع تفکرات پاتریالکالیستی و ضد زن در جامعه و یا نفی فرهنگ طبقاتی در تقسیم جامعه به دارا و نادار به مثابه ارزش، دوری از فرهنگ خشونت، نفی فرهنگ برتربینی و نژادپرستی و گذر از تفکرات ارتجاعی ضدیت با آزادی تفکر و... چیزی جز برخورد با یک  فرهنگ ایستا نیست.

فرهنگ مجموعه مرکبی  تشکیل شده از پدیدهایی چون زبان، تاریخ، هنر، دانش، باور، هنر، علم، اخلاقیات، عادات،  دین، سنتها و... است. اما همه این پدیده ها را نمیتوان دور ریخت و نه ضرورتی برآن است، حتی بخشی از فرهنگ که در طول زمان شکل گرفته است نه تنها نباید نفی گردد بلکه برای رشد جامعه بایستی تبلیغ و ترویج  هم گردد. از همین زوایه است که فرهنگ دینامیک به مثابه چهره مثبت فرهنگ در تقابل با فرهنگ استاتیک به میدان می آید و چهره نوینی از فرهنگ را متناسب زمان و مکان به جامعه و سپس برای بشریت عرضه کند.

فرهنگ دینامیک، از سویی تقابل با فرهنگ ایستا است و از سوی دیگر با طرح اندیشه های ترقی خواهانه و با تکیه بر دریافت های علمی و پیشرفتهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی زمینه های شکل گیری فرهنگ جدید را حتی هردم و هر آن پدید می آورد. فرهنگ دینامیک بر تفکرات اومانیستی دورهء جدید تکیه دارد، اومانیسیم در مقابل درک سنتی و دینی از انسان ، ترویج ارزش برابر انسان در تقابل با تفکر نژادپرستانه، ترویج همبستگی انسانی در تقابل با تضادهای ناهنجار نژادپرستانه در جامعه و جهان، ترویج فمنیسیم در تقابل با پاتریارکالیسم، جا انداختن فرهنگ ضدیت با خشونت در تمامی اشکال آن، نفی فرهنگ مرگ و اعدام با جایگزین کردن نفی مجازات مرگ، نفی جهل در مقابل ترویج علم و نفی سنت با ترویج عقلانیت، بی توجهی و بی دانشی نسبت به حفظ محیط زیست در فرهنگ ایستا، آگاهی و حفظ محیط زیست در مرکز فرهنگ دینامیک قرار دارد و پایه های فرهنگ مدرنی را تشکیل میدهد که امروز کم و بیش در بخشهای از جهان و بخشهایی از جوامع به فرهنگ رفتاری تبدیل شده است.

فرهنگ دینامیک با نفی فرهنگ استاتیک متولد میشود و به تدریج در جوامع مختلف تسری پیدا میکند. بنابراین آنچیزی که نوشته فوق در نفی فرهنگ تبلیغ میکند، نگاهی رومانتیستی، سطحی و شعاری است. مردمان جهان هرگز بدون فرهنگ نزیسته اند و نخواهند زیست. آنچه که اهمیت دارد سازمان دادن جامعه به آنگونه که بر بنیادهای تغییر مداوم و براساس نوآوریها و خلاقیت هاست که فرهنگ دینامیک و همه گیرکردن آن صورت فرهنگی آن نوآوریها و خلاقیت هاست.

بخشهایی از فرهنگ هرچند که کهنه هم باشد، از بین رفتنی نیستند و دینامیسم تکامل در درون آن بخشها جریان پیدا میکند. زبان ها (البته بخشی از آنها به دلایل بی دانشی و بی دقتی از بین رفته اند) در پروسه تاریخی، اگر نقش فعالی در روند تحولات اجتماعی و اقتصادی بازی کنند، از بین نمیروند، و پویش دینامیک خود را در درون خود طی میکنند. زبان رابطه مستقیمی با فرهنگ ایستاتیک و فرهنگ دینامیک دارد و اساسا هر دو بخش جامعه فرهنگی (چه ایستا و چه دینامیک) تلاش میکنند زبان را در استخدام متدهای خود دربیاورند. به بیان دیگر زبان و فرهنگ جامعه یک رابطه تقابلی با همدیگر دارند و کشمکش فرهنگ ایستاتیک و فرهنگ دینامیک کشمکشی به درازای تاریخ دارد. زبان جدال و کشمکشی این تضاد را در ادبیات شفاهی و کتبی متفاوتی به جامعه عرضه میکند و تحولات و پیشرفتهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در شکل گیری فرم زبان نقش تعیین کننده ایی بازی میکند و نقش دینامیک و یا استاتیک خود را در بخش های مختلف جامعه تبارز پیدا میکند.

هنر نیز مثل زبان نقش رشد یابنده درونی دارد و در طول تاریخ هم از جهت فرم و هم از جهت محتوی عموما نقشی چون زبان را در تحولات جامعه بازی کرده است. اما به مراتبی که زمان پیش رفته و تحولات مترقی بر فرهنگ مردم سایه افکنده باشد، زبان و هنر عمدتا در استخدام فرهنگ دینامیک قرار میگیرد. تاریخ بشریت تاریخ جدال فرهنگ استاتیک با فرهنگ دینامیک است. این مبارزه ایی پایان ناپذیر و جدال پیش رونده است.

هدف از نقد فرهنگ نفی جنبش رهایی ملی خلقهای غیرفارس در ایران است؟

عرضه یک تعریف یک سویه و ناقص از فرهنگ به احتمالی در سمت و سوی نفی فرهنگ در تمامی صور آن (استاتیک و دینامیک) است. این نوع نگرش بطور غیر مستقیم و موزیانه میتواند جنبش های رهایی بخش ملی در میان ملتهای غیرفارس ساکن در ایران را هدف قرار دهد و از طریق تبلیغ تعریفی ابتر از فرهنگ این ذهنیت نارسا و نادرست را در ذهنیت مردم حقنه کند که گویا تکیه گاه فکری جنبش ملی دمکراتیک در آذربایجان و یا دیگر مناطق متعلق به ملتهای غیرفارس، با این تعریف نارسا از فرهنگ هم جنس و هم معنی است! به همین جهت بایستی بگویم که برپایی جنبش های ملی دمکراتیک و رهایی خلقها از سیطره استبداد سیاسی و استعمار داخلی دولت ایران، حرکت دینامیک و در راستای ترویج فرهنگ پویا است. چرا که اصلی ترین آرمان این مبارزه رهایی انسان از چنگ استعمار و استبداد سیاسی و اقتصادی است، رهایی از نژادپرستی حاکم بر سیاست دولت ایران است، تلاش برای استقلال انسان و رهایی آن از سیطره تفکر ارتجاعی است.

روشن استکه اگر رهبران فکری در این جنبش ها غفلت کنند، فرهنگ استاتیک میتواند به تدریج در تفکر و اندیشه فعالین این جنبشها لانه کند و این جنبش ها را از نظر فکری و فرهنگی به قهقرا ببرد. اما توضیح این معنی ابدا به معنی تعطیلی مبارزه ملی و رهایبخش در آذربایجان، کردستان، بلوچستان، الاهواز، لرستان و... نیست. بلکه تاکید به هوشیاری دنیامیک و تقابل با فرهنگ استاتیک در مبارزات درونی این جنبش هاست. گرایش فکری به فرهنگ استاتیک، تمامی جنبش های سیاسی را، اگر رهبران فکری آنان نسبت به این مورد بی دقت باشند، تهدید میکند.

2014-01-29

منبع:

https://www.facebook.com/notes/simin-sabri/%D8%A2%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%B1%D8%A2%D9%88%D8%B1%D8%AF%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%DB%8C%DA%A9-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%DB%8C%DA%A9-%D8%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%D9%8A-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-/676144319103486